Laporan Reuters minggu lalu bahawa Malaysia dan China sedang mengadakan perbincangan awal mengenai pembinaan loji penapisan nadir bumi (rare earth elements, REE) di Malaysia telah mencetuskan tanda tanya besar di pasaran. Nama Khazanah Nasional Bhd turut dikaitkan sebagai rakan strategik utama dalam projek tersebut. Namun, apabila diminta mengulas, dana kekayaan berdaulat itu memilih untuk berdiam diri.
“Dasar Khazanah adalah untuk tidak mengulas khabar angin dan spekulasi pasaran,” kata jurucakapnya ringkas kepada Bernama.
Di sebalik kenyataan rasmi yang singkat itu, wujud persoalan lebih mendalam: mengapa Khazanah memilih untuk tidak bersuara, sedangkan projek ini berpotensi mengubah landskap geopolitik dan ekonomi Malaysia?
Kedudukan Strategik Nadir Bumi
Malaysia kini menjadi lokasi loji pemprosesan nadir bumi terbesar dunia — Lynas Malaysia Sdn Bhd di Gebeng, Kuantan. Anak syarikat Lynas Rare Earths Ltd (Australia) ini membekalkan bahan nadir bumi berkualiti tinggi ke pasaran Asia, Eropah dan Amerika Syarikat.
Namun, pasaran global REE sebenarnya masih dikuasai oleh China, yang mengawal lebih 60% pengeluaran dunia. Justeru, kehadiran Lynas di Malaysia adalah sebahagian strategi Barat untuk mengurangkan kebergantungan kepada Beijing.
Jika Malaysia benar-benar bekerjasama dengan sebuah syarikat milik kerajaan China dalam projek penapisan baharu, ia akan mencetuskan dilema diplomatik: Adakah Malaysia bersedia dilihat condong ke orbit China, sedangkan pelaburan Lynas melambangkan kepercayaan blok Barat?
Khazanah dan Dilema Dasar
Sebagai dana kekayaan berdaulat, Khazanah memikul dua peranan:
i. Pelabur institusi – mencari pulangan kewangan mampan.
ii. Ejen dasar ekonomi negara – menyokong strategi jangka panjang kerajaan.
Isu nadir bumi terletak di persimpangan kepentingan ini. Nilai sumber REE Malaysia dianggarkan mencecah RM809.6 bilion, menurut Kementerian MITI. Kerajaan juga melalui NIMP 2030 dan Pelan Hala Tuju Teknologi Bahan Termaju 2021–2030 mahu mengukuhkan kedudukan Malaysia dalam rantaian bekalan REE.
Namun, pengumuman awal kerjasama dengan syarikat China boleh mengundang implikasi:
Reaksi negatif daripada AS, Jepun dan EU, yang bergantung kepada Lynas.
Kebimbangan alam sekitar tempatan, memandangkan penapisan REE sering dikaitkan dengan risiko pencemaran.
Soalan ketelusan, kerana Khazanah adalah pemegang amanah dana negara.
Dengan berdiam diri, Khazanah secara tidak langsung mengelakkan diri daripada diseret dalam debat geopolitik sebelum sebarang keputusan muktamad dibuat.
Geopolitik: Antara Beijing dan Washington
Dunia sedang berdepan perang senyap dalam penguasaan nadir bumi. Washington secara terbuka menggesa rakan dagang mengurangkan kebergantungan kepada China, sementara Beijing berusaha mengekalkan dominasi.
Malaysia berada di tengah-tengah gelanggang. Lynas membawa bendera Barat, manakala cadangan kerjasama Khazanah–China menandakan pintu ke Beijing masih terbuka. Diamnya Khazanah mencerminkan sensitiviti kedudukan Malaysia dalam pertarungan kuasa besar ini.
Khazanah mungkin berdiam diri, tetapi diam itu penuh makna. Spekulasi mengenai kerjasama penapisan nadir bumi dengan China mendedahkan realiti sebenar: Malaysia mempunyai aset strategik yang menjadi rebutan kuasa dunia.
Apa jua langkah seterusnya bukan sahaja menentukan masa depan industri nadir bumi negara, tetapi juga arah dasar luar Malaysia — sama ada kekal neutral, condong ke Barat, atau memperkukuh hubungan dengan Beijing.
Sehingga ada pengumuman rasmi, soalan pokok masih tergantung: adakah Khazanah hanya menunggu masa untuk mengesahkan kerjasama, atau memilih untuk tidak terperangkap dalam percaturan geopolitik global?
